خوراک دام و طیور
همانطور که در ایران نزدیک به میلیون‌ها مرکز پرورش دام و طیور وجود دارد؛ در تمام دنیا نیز چنین شرایطی حاکم است و این صنعت به بزرگترین و مهمترین صنایع روی کره زمین مبدل گشته است. تمام روند در این صنعت برای اجرایی شدن یک هدف نهایی صورت می‌پذیرد که مواردی چون مدیریت تولید، دوام اقتصادی و تأمین نمودن حجم کافی از مواد غذایی جهت تغذیه جمعیت کشور را در خود می‌گنجاند. در این روند موارد متعددی دخیل هستند که از مهمترین و تاثیرگذارترین آنها، باید به نوع تغذیه دام و طیور اشاره داشت. انتخاب نمودن بهترین خوراک دام و طیور با تکیه بر میزان کیفیت و مرغوبیت محصول خواهد بود. همان طور که واضح و روشن است، حفظ سلامت و صعودی شدن نمودار بازدهی دام و طیور از مهمترین اهداف هر دامدار است به همین سبب نمیتوان هر نوع خوراکی در اختیار حیوانات قرار داد. اما طبیعتا تشخیص یک محصول درجه یک، کاری تقریبا تخصصی بوده که اشتباه در آن می‌تواند، تضرر بالایی را به دنبال داشته باشد. توجه داشته باشید زمانی می‌توان از خوراک دام و طیور با رده درجه یک و مرغوب نام برد که دارای مواد معدنی، ویتامین ها، پروتئین ها، آب تمیز و تازه و البته انرژی لازم باشد. چراکه زمانی بازدهی مورد نیاز را در پی خواهد داشت که بتواند جیره غذایی مورد نیاز دام و طیور را فراهم آورند.
خوراک دام و طیور چیست؟
در واقع این غلات هستند که تا میزان قابل توجهی از خوراک طیور را تشکیل می‌دهند که با قرارگیری در ۳ دسته‌بندی گیاهی، حیوانی و معدنی در دسترس قرار می‌گیرند. بهتر است برای دام و طیوری خوراکی در نظر گرفته شود که علاوه بر همراه داشتن مواد مغذی از املاح معدنی نیز سرشار گردد. البته که تعیین درجه کیفیت خوراک طیور تا میزان قابل توجهی از نوع رنگ و بویی که که دارا است، کاملا آشکار است. کافی است که در خوراک دام و طیور اندکی از آثار کپک و یا بوی کهنگی ما را متوجه خود سازد، تا بدون هیچ شبهه‌ای به قرارگیری آن در پایین‌ترین درجه کیفیت واقف گردیم. قسمت عمده مواد اولیه‌ای که تولید کنندگان در پروسه تهیه خوراک مورد نیاز طیوری چون مرغ، غاز، اردک، جوجه و … بکار می‌گیرند متشکل از ذرت، پودر استخوان، پودر گوشت، گندم، انواع مواد معدنی و ویتامین، مونو و دی کلسیم فسفات، پودر ماهی، نمک، جوش شیرین و بسیاری از مواد افزودنی دیگر است.
وابسته به این اوصاف اگر به دنبال رفع نیاز تغذیه‌ای دام‌ها و طیور مزرعه خود هستید، بهتر است که بی‌گدار به آب نزنید و به مراکز و کارخانه‌ها معتبر و فعال در این حوزه مراجعه داشته باشید. اینکه چه نوع خوراک و به چه میزانی را نیازمند هستید، وابسته بع سن، تعداد، وزن و حتی فصل غذا دهی است. البته اگر موفق به خرید چنین خوراکی شدید نیاز است تا پروسه صحیحی از نگهداری را انجام دهید و با سهلنگاری موجب مسمومیت و بیماریشان نگردید. فراموش نکنید که قرارگیری خوراک دام و طیور در معرض رطوبت و و ایجاد شرایط برای رشد قارچ‌ها و در نتیجه خطرآفرینی برای جانداران مورد اشاره است.
خوراک دام‌ها به چند گروه تقسیم می‌گردند؟
این خوراک در دو گروه‌بندی کلی قرار خواهند گرفت. هرگونه غلات و علوفه‌ای که از زمین برداشت می‌گردند، در دسته‌بندی این خوراک قرار می‌گیرند که البته علوفه و یونجه، از متداولترین آنها بشمار می‌آیند. عموما یونجه با قرارگیری در جایگاه بهترین نوع علوفه، بهترین گزینه پیشنهادی برای گاوداری‌ها، پرورش گوسفند، بز و اسب است. البته که نوع دستگاه گوارش دام‌ها نسبت به انسان‌ها حالت پیچیده و فزاینده‌تری را دارا هستند به گونه‌ای که قادر خواهند بود که از فیبر گیاهی بهره ببرند؛ که انسان‌ها به هیچ‌وجه توانایی هضم آن را ندارند. طبیعتا شما برای خرید یونجه و علوفه در بازار، با گزینه‌های پیشنهادی بسیاری روبرو خواهید گشت که از لحاظ سطح کیفیت در رده‌های کاملا متفاوتی قرار می‌گیرند. شک نکنید که ارزش غذایی که یونجه به همراه خود دارد نسبت به سایرین در یک قیاس دو یا چندبرابر قرار می‌گیرد. چراکه هر نوع دامی با خوردن آن، در شرایطی برای منابع غنی از انرژی و پروتئین قرار خواهند گرفت. اما در این میان برخی از دام‌ها همچون گاوهای شیری، برای عرضه حجم بیشتری از شیر، نیازمند تغذیه بیشتری خواهند بود که به کمک یونجه مرغوب و باکیفیت بالا، برآورده خواهد گشت. البته شما مجاز نخواهید بود که برای همه دام‌ها از بعد کیفیت، یک نوع خوراک را تهیه نمایید. برای مثال گوسفند نسبت به اسب، معده کوچکتری دارد پس طبیعتا بهتر است یونجه باکیفیت‌تری را تناول نماید. شاید خرید دائم خوراک دارای کیفیت، دامدار را با مخارج مالی سنگینی همراه نماید اما مزیت‌های ارزشمندی چون حفظ سلامت دام را بهمراه دارد.
انواع خوراک طیور به چه شکل هایی قابل استفاده است؟
اگر انواع مختلف خوراک طیور را از نزدیک مشاهده نموده باشید؛ می‌دانید که این خوراک، در قالب مواد مغذی جامد پودر یا گلوله‌ای به تولید می‌رسند. همانطور که اشاره داشتیم در زمان خرید خوراک برای طیور، این سن، وزن،نوع و فصل است که ما را برای نوع خرید، راهنمایی خواهند نمود. ناگفته نماند که نمیتوان خوراک طیوری که نمودار رشدی کامل را طی کرده‌اند را، برای جوجه‌ها نیز مصرف کرد زیرا نیاز است تا به شکل کامل ریز و پودر درآیند در غیر اینصورت، قابل هضم نخواهند بود.
البته به هر میزان که از سن آنها کاسته می‌شود، نیاز است تا نسبت به نوع خوراکشان حساسیت بیشتری به خرج داده شود بدین ترتیب که برای پرندگان بسیار کوچک‌تر؛ مقداری از خوراک طیور با آب تلفیق خواهد گشت تا خوراک غلیظ و البته زود هضمی آماده گردد. علاوه براینکه نوع و میزان خواراک در طیور گوشتی و تخمی متفاوت است؛ میزان پروتئین اختصاصی برای خوراک جوجه‌های یک روزه تا به بالا نیز متفاوت خواهد بود. تعیین میزان پروتئین از وظایف یک فرد متخصص محسوب می‌گردد. بنابراین اگر تصمیم به کاهش و یا افزایش مقدار خوراک مورد نیاز جوجه‌ها را دارا هستید، نیاز است تا این‌کار را تحت نظر کارشناسان مرتبط انجام بدهید. در غیراینصورت باید منتظر ایجاد هر گونه اختلالی در برنامه غذایی پرندگان باشید.
چه عواملی می‌تواند بر صعودی شدن قیمت خوراک دام و طیور تاثیر‌گذار باشد؟
عموما قیمت هر نوع خوراک دام و طیور تا میزان قابل توحهی به نوع و مواد تشکیل دهنده آن وابسته است. زیرا این، نوع مواد تشکیل دهنده است که معین کننده میزان کیفیت و مرغوبیت خوراک و در نهایت تضمین سلامت دام و طیور را در پی دارد. همانطور که بیان داشتیم، گزینه‌های پیشنهادی متعددی از خوراک دام و طیور در بازار وجود دارند که ترکیبات مختلفی را به همراه خود دارا می‌باشند. اما تریکیبانی که عموما در همه انواع مختلف موجود هستند و افزایش و یا کاهش درصدی آن، تغییر در نمودار قیمت گذاری را در پی دارد، به شرح زیر هستند:
- آنزیم ها (کاتالیزورهایی به جهت هضم راحت‌تر مواد خوراکی)
- پروبیوتیک ها (گروه میکروب‌های مفید)
- پری بیوتیک ها (الیگوساکاریدها)
- سیمبیوتیک ها ( تلفیقی از پرو و پری بیوتیک)
- اسیدی فایرها (اسیدی کننده‌ها)
- فیتوبیوتیک ها و طعم دهنده ها (داروهای گیاهی)
- ضدعفونی کننده ها ( نابودی کامل ویروس‌ها و باکتری‌ها)
- توکسین بایندرها (جذب و خنثی نمودن مایکوتوکسین ها)
- آنتی اکسیدان ها
- ویتامین ها
- مواد معدنی
- اسیدهای آمینه
- کوکسیدیواستات ها(جلوگیری از کوکسیدیوز)
- رنگدانه‌ها (کاروتنوئیدها)
- پلت چسبان‌ها ( استحکام پلت)
- امولسی فایرها
به دور از تعجب نخواهد بود که همه این ترکیبات در کنار یکدیگر، در یک نوع نهاده دامی یافت گردد اما، اکثر آنها موجود است که به ازای هر کدام هزینه خرید خوراک نیز تغییر خواهد کرد.
سخن پایانی
توجه داشته باشید مصرف خوراکی که موجب می‌گردد هضم آن برای دام با دشواری همراه باشد، سلامت انسان را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. همانطور که می‌دانید؛گاوها به هنگام خوردن غذا، آن را نشخوار می‌کنند. اما با این‌حال قادر هستند که سلولزی که در علف‌ها وجود دارد را به سهولت هضم نمایند. تحقیقات بسیاری حاکی بر آن است که میزان نامتعادل و زیاده‌روی در غذاهای صنعتی مورد تناول دام، می‌تواند با آسیب‌های جدی وارده به سلامت او همراه گرد که از شایع‌ترین آنها می‌توان از آبسه کبدی گاو، ورم و علائم مرگ ناگهانی نام برد. پروش دام تا به بازدهی قطعی رسیدن، دربردارنده‌ی هزینه‌های قابل توجهی است که مهمترین عامل در مدیریت صحیح آن، توجه به نوع تغذیه می‌باشد.
خوراک سالم دام و طیور با افزایش تضمین شده نمودار سلامت آنها و در نتیجه کاهش احتمال بسیاری از بیماری ها کمک می کند که تا میزان قابل توجهی از درصد آسیب و تلفات کاسته شود. هر چه میزان سلامت آن ها بیشتر باشد، سلامت غذایی انسان نیز بهبود خواهد یافت. در حال حاضر مزارع و دامداری‌های صاحب وسعت؛ متراکم و صنعتی گشته‌اند و همینطور با هدف رفاه هرچه بیشتر همه انسان‌ها، تلاش‌هایی به جهت اصلاح نژاد دام و طیور و در نتیجه صعودی شدن سرعت رشد و تولید این حیوانات شده است. چنین شرایطی موجب گشته که دیگر، خوراک‌هایی با حجم زیاد و تراکم محدود مواد مغذی نتواند نیاز آنها را رفع نماید. وابسته به این اوصاف نیاز است تا در برنامه غذایی این حیوانات، بهترین برنامه جیره نویسی و البته مضاعف نمودن مکمل‌های مورد نیاز دام و طیور است اجرایی گردد.